Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1. Koronavirüs nedir?

Koronavirüs (HCoV), soÄŸuk algınlığı veya nezle olarak bilinen üst solunum yolu enfeksiyonuna en sık neden olan virüslerden biridir. Sıklıkla kış ve ilkbahar aylarında görülen üst solunum yolu enfeksiyonlarının %15-30’undan bu etken sorumludur. Bununla beraber koronavirüs ailesindeki farklı tiplerin ağır enfeksiyonlara neden olduÄŸu geçmiÅŸ yıllarda bildirilmiÅŸtir. ÖrneÄŸin Orta DoÄŸu Solunum Sendromu (MERS: Middle East Respiratory Syndrome) ve Åžiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS: Severe Acute Respiratory Syndrome) farklı koronavirüslerin neden olduÄŸu hastalıklardır.

2. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) nedir?

Yeni Koronavirüs Hastalığı 2019 (COVID-19: Coronavirus disease 2019), kiÅŸiden kiÅŸiye yayılabilen bir solunum yolu enfeksiyonudur. COVID-19'a neden olan virüs (SARS-CoV-2), ilk olarak Wuhan, Çin'de bir salgına yönelik soruÅŸturma sırasında tespit edilen yeni bir koronavirüstür.

2019 yılı Aralık ayının sonunda ateÅŸ, öksürük ve nefes darlığı belirtileri gösterenlerdeki salgın sırasında tanımlanmış olup; 11 Mart 2020 tarihinde Dünya SaÄŸlık Örgütü tarafından “pandemi” (tüm dünyada eÅŸzamanlı olarak çok yaygın bir ÅŸekilde, çok fazla sayıda insanı tehdit eden bulaşıcı hastalık) olarak kabul edilmiÅŸtir.

3. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) nasıl bulaşır?

Virüsün esas olarak, enfekte bir kiÅŸi öksürdüÄŸünde veya hapşırdığında saçılan damlacıkların yakın temas halinde olan insanlar tarafından solunması yoluyla yayıldığı düÅŸünülmektedir. Ayrıca, virüs olan bir yüzeye dokunduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Bu nedenle kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek tehlikelidir.

4. Yeni Koronavirüs Hastalığının (COVID-19) belirtileri nelerdir?

Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19), neredeyse hiç belirti vermeden geçebileceÄŸi gibi ağır solunum ÅŸikayetleri içeren klinik tablolarla seyredebilir. Belirtisiz olguların olabileceÄŸi bildirilmekle birlikte, bunların oranı bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateÅŸ, öksürük ve nefes darlığıdır. Åžiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliÄŸi, böbrek yetmezliÄŸi ve ölüm geliÅŸebilmektedir.

5. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) tanısı nasıl konur?

Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) tanısı için gerekli moleküler testler ülkemizde mevcuttur. Tanı testi sadece Halk SaÄŸlığı Genel MüdürlüÄŸü Ulusal Viroloji Referans Laboratuvarında ve belirlenmiÅŸ Halk SaÄŸlığı Laboratuvarlarında yapılmaktadır. Ancak salgının gidiÅŸatına göre test yapılacak merkez sayısının arttırılması planlanmaktadır.

6. Yeni Koronavirüs Hastalığını (COVID-19) tedavi etmek için kullanılabilecek virüse etkili bir ilaç var mıdır?

Yeni Koronavirüs Hastalığına neden olan virüse etkili bir tedavi yoktur. Hastanın genel durumuna ve ortaya çıkan sorunlarına yönelik gerekli destek tedavisi uygulanmaktadır. Bazı ilaçların virüs üzerindeki etkinliÄŸi araÅŸtırılmaktadır. Ancak ÅŸu an için virüse etkili bir ilaç yoktur.

7. Antibiyotikler Yeni Koronavirüs Hastalığını (COVID-19) önleyebilir mi veya tedavi edebilir mi?

Hayır, antibiyotikler sadece bakterilere karşı etkilidir. Yeni Koronavirüs Hastalığına (COVID-19) neden olan bir virüstür ve bu nedenle antibiyotikler kullanılmamalıdır.

8. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) için aşı var mıdır?

Hayır, henüz Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) için geliÅŸtirilmiÅŸ bir aşı bulunmamaktadır.

9. Yeni Koronavirüs Hastalığına (COVID-19) yakalanmamak için neler yapılabilir?

Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaÅŸma riskini azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) için de geçerlidir.

• El temizliÄŸine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiÄŸi (en az %60 alkol içerikli) kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
• Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
• Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1 metre uzakta bulunulmalı).
• Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doÄŸrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
• Hasta kiÅŸilerin solunum damlacıklarından saçılan virüs, hasta kiÅŸinin eline (ve bu el yoluyla kapı kolu, belediye otobüsündeki tutunma halkaları gibi yerlere) ve çeÅŸitli yüzeylere bulaÅŸabilmektedir. Bu nedenle, genel kullanıma açık yüzeylere dokunmamak, dokunulur ise hemen elleri güzelce yıkamak gereklidir. Yıkanmamış eller ile yüzümüze (ağız, burun ve gözlerimize) dokunmama konusunda çaba gösterilmelidir.
• Henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte, virüsün laboratuvar ortamında üç saat kadar havada asılı kalabildiÄŸi gösterilmiÅŸtir. Bu konu netlik kazanmamış olmakla birlikte, kapalı ve kalabalık ortamlarda (belediye otobüsü ve metro gibi), maske takmak yararlı olabilir.

10. Yeni Koronavirüs Hastalığına (COVID-19) yakalanmamak için maske takılmalı mı? Hangi maske takılmalı?

SaÄŸlıklı kiÅŸilerin açık havada maske kullanmasına gerek yoktur.

Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kiÅŸinin öksürme veya hapşırma sırasında burun ve aÄŸzını tek kullanımlık kâğıt mendil ile örtmesi, kâğıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması gerekir. EÄŸer mümkünse viral solunum yolu enfeksiyonu geçiren kiÅŸilerin kalabalık yerlere girmemesi, eÄŸer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske kullanması önerilmektedir.

Hastalık geliÅŸme riski yüksek olan ve hastalığın genel olarak daha ağır seyrettiÄŸi yaÅŸlılar ve altta yatan kronik hastalığı olanlar kapalı genel ortamlara girmek zorunda kaldıklarında maske takmaları yararlı olur.

Gerekli durumlarda, sıradan, basit cerrahi maskelerin takılması yeterlidir. Yalnızca çok sayıda hastayla yakın temas kurmak zorunda olan saÄŸlık personelinin daha geliÅŸmiÅŸ (N95 gibi) maskeler takması gereklidir.

Maskeler genellikle kısıtlı bir süre (saatler) kullanılabilir. Sonra kirlenebilecekleri ya da virüs ile enfekte olabilecekleri için takılmaya devam edilmesi, enfeksiyon geliÅŸmesi açısından daha riskli olabilir.

11. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) için kuluçka (inkübasyon) süresi ne kadardır?

Virüsle karşılaÅŸma ile belirgin belirtilerin ve bulguların ortaya çıkması arasında geçen kuluçka süresi genellikle 2 gün ile 14 gün arasındadır. Belirtilerin çok hafif olduÄŸu baÅŸlangıç döneminde boÄŸazda çok miktarda virüs bulunduÄŸundan, hasta olduÄŸunu bilmeyen kiÅŸilerin bu dönemde bulaÅŸtırıcılığı olmaktadır.

12. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) kimleri daha fazla etkiler?

Yeni Koronavirüs Hastalığının ilk baÅŸladığı Çin’de elde edilen veriler bazı insanların bu enfeksiyonu çok daha ağır geçirdiÄŸini ortaya koymuÅŸtur. Bu risk grupları ileri yaÅŸ ve ciddi kronik tıbbi sorunlar (kalp hastalığı, diyabet ve akciÄŸer hastalığı) olarak tanımlanmıştır. Hastalığa yakalananların yaklaşık yarısında altta yatan kronik bir hastalık (kalp hastalığı, serebrovasküler hastalık, endokrinolojik hastalıklar, solunum sistemi hastalıkları, kanser, nörolojik hastalıklar) saptanmıştır. Bugünkü verilerle yaÅŸa göre deÄŸiÅŸmekle beraber hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiÄŸi bilinmektedir. Tahmin edilen ölüm riski mevcut verilerde %2-3 arasındadır.

13. Çocuklar Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) için riskli midir?

SaÄŸlıklı çocuklar ÅŸu an için tanımlanan risk gruplarına dahil deÄŸildir. Ancak altta yatan ciddi hastalıkları olan ve özel bakıma muhtaç çocuklar risk altında olabilir. Hastalığın bu gruplardaki etkileri henüz bilinmemektedir.

14. Çocuklarda Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) nasıl seyreder?

Çocuklarda hastalığın seyri eriÅŸkinler ile benzerdir. Bugüne kadar çocuk hastalarda tanımlanmış COVID-19 enfeksiyonları genellikle daha hafif klinik tabloya sahiptir. Bu yaÅŸ grubunda görülen belirtiler ateÅŸ, burun akıntısı ve öksürük ÅŸeklindedir.

15.    Ne tür belirtiler ortaya çıkarsa doktora baÅŸvurulmalıdır?

Yeni Koronavirüs Hastalığının (COVID-19) en sık belirtileri yüksek ateÅŸ ve kuru öksürüktür. Bu yakınmalar ortaya çıktıysa, bir doktora baÅŸvurmak gereklidir. Ä°lerleyen günlerde bu yakınmalara nefes darlığı da eklenebilir. Yüksek ateÅŸ ve kuru öksürükle birlikte nefes darlığı olması daha ağır bir hastalık tablosunu (zatürreyi) düÅŸündürebilir. Ancak, hiç ateÅŸ ve öksürük olmadan nefes darlığı olması, muhtemelen enfeksiyona deÄŸil, baÅŸka bir soruna baÄŸlıdır.

16. Türkiye’de Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) saptanan kaç kiÅŸi vardır?

Ülkemizde 10 Mart 2020 tarihinde ilk defa Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) saptanmıştır. Hasta sayıları ile ilgili günlük olarak bilgilendirmeler SaÄŸlık Bakanlığı aracılığı ile yapılacaktır. 17 Mart itibarıyla ülkemizde 47 hasta tanımlanmıştır.

17. Çin Halk Cumhuriyeti dışında hangi ülkeler hastalık için risk taşıyor?

Hastalık Çin Halk Cumhuriyet’inde ortaya çıkmış ve birçok ülkeye yayılmıştır. Tüm dünyada hastalık görülmektedir. Dünya SaÄŸlık Örgütü tarafından “pandemi” olarak kabul edilmiÅŸtir.

Mecbur kalınmadıkça seyahat edilmemesi seyahat edeceklerin ulusal ve uluslararası otoritelerin uyarılarını takip etmeleri gerekir.

18. Yurtdışından kargo ile gelen paket ya da ürünlerden Koronavirüs bulaÅŸma riski var mıdır?

Genel olarak bu virüsler yüzeylerde kısa süre canlı kalabildikleri için paket veya kargo ile bulaÅŸma olması beklenmemektedir. Dünya SaÄŸlık Örgütü’nün de bu konuda kısıtlaması yoktur.

19. Burnunuzu tuzlu suyla yıkamak Yeni Koronavirüs Hastalığını (COVID-19) önleyebilir mi?

Burnu tuzlu suyla düzenli olarak yıkamanın Yeni Koronavirüs (COVID-19) enfeksiyonundan korunmada bir faydası yoktur.

20. Sirke kullanımı Yeni Koronavirüs Hastalığını (COVID-19) önleyebilir mi?

Sirke kullanımının Yeni Koronavirüs (COVID-19) enfeksiyonundan korunmada bir faydası yoktur.

21. Kolonya kullanımı Yeni Koronavirüs Hastalığını (COVID-19) önleyebilir mi?

Su ve sabunla el yıkanamayan durumlarda, dezenfektan solüsyonlar ya da en az %60 alkol içeren kolonyalar kullanılabilir.

22. Yeni Koronavirüs Hastalığına (COVID-19) karşı vücut direncinin arttırılması ve bağışıklığın güçlendirilmesi mümkün müdür?

Dengeli, düzenli ve sebze-meyve ağırlıklı beslenme genel olarak saÄŸlık için çok yararlıdır. Benzer ÅŸekilde, düzenli ve yeterli süre uyku da vücudun dinlenmesi, kendini onarması için çok gereklidir. Düzenli egzersiz ya da spor yapılması bağışıklığın güçlenmesini saÄŸlar.

Buna karşılık, çeÅŸitli kaynaklarca önerilen bazı besin maddelerinin ya da bazı destek maddeleri içeren hapların olumlu etkileri olduÄŸuna iliÅŸkin yeterli kanıt yoktur.

23. Havalar ısındığında virüsün ve salgının etkisinin azalacağı doÄŸru mu?

Grip ve soÄŸuk algınlığına yol açan diÄŸer virüsler güneÅŸli ve sıcak ortamlarda uzun süre yaÅŸayamamaktadır. Bu nedenle ilkbahar ve yaz aylarında etkileri giderek kaybolmaktadır. Koronavirüsler de genel olarak benzer özelliklere sahip olmakla birlikte, bu salgına neden olan koronavirüsün mutasyon (yapı deÄŸiÅŸikliÄŸi) geçirmiÅŸ yeni bir virüs tipi olduÄŸu unutulmamalıdır. Bu nedenle, salgının ÅŸiddetinin önümüzdeki aylarda azalacağı umut edilmekle birlikte, ÅŸu anda kesin bir ÅŸey söylemek mümkün deÄŸildir.

Ege Üniversitesi
Yeni Koronavirüs Enfeksiyonu (COVÄ°D-19)
Koordinasyon Komisyonu